Category Archives: Interwencja kryzysowa

Misja wojskowa – mechanizm zaprzeczania

1 Reply

Właśnie przeczytałam opis audycji RDC dotyczącej chęci powrotu na misję, tematu poruszonego również przeze mnie w artykule Choroba misjonarza i Choroba misjonarza cz. 2. Cieszy mnie, że temat jest nagłaśniany, to bardzo ciekawa audycja zawierająca wiele celnych wypowiedzi.

Do niniejszej notatki zainspirowała mnie wypowiedź księdza mjr Władysława Jasicy, kapelana 11. Dywizji Kawalerii Pancernej w Żaganiu, który wspomina rolę posługi na misji: ” – Rola księdza na misji to głównie posługa sakramentalna – msza święta, spowiedź i rozmowa – podkreśla ks. mjr Jasica.  –  Kiedy ginie ktoś, z kim się służy na co dzień, a więc człowiek, z którym jadło się śniadanie, a za chwilę nie żyje, to traumę przeżywają nie tylko zainteresowani, ale cały obóz, który na co dzień jest gwarny i pełny rozmów, to w tym momencie powstaje cisza i spuszczony wzrok”. Trudno się z księdzem nie zgodzić, jest to opis rzeczywistych reakcji, ale według mnie nie jest pełny. Jako psycholog rozwinę temat o reakcje paradoksalną, o której akurat ksiądz nie wspomniał. Zdarza się bowiem, że reakcja na traumatyczną, trudną sytuację jest odwrotna tzn. ludzie spotykają się przy jednym stole, bo chcą być bliżej w tej trudnej sytuacji, ale nie ma spuszczonego wzroku tylko rozmowy, czasem śmiechy i żarty. Działa wtedy podstawowy mechanizm obronny uruchamiany w sytuacji silnego stresu, który nazywa się zaprzeczaniem. W skrócie mówiąc pierwszą reakcją na taką wiadomość jest szok i niedowierzanie. Osoby dotknięte tym doświadczeniem pytają co się stało, przekazują innym co się wydarzyło lub co na ten temat wiedzą, jest bardzo emocjonalnie. Doświadcza się różnych uczuć w tym niedowierzania i zaprzeczania: „jak to możliwe przecież siedział tu z nami jeszcze wczoraj”, „czy to na pewno sprawdzona informacja”. Szok nie pozwala dopuścić takiej informacji do siebie, głównie dlatego, że trzeba by wtedy dopuścić także myśl taką, że to mogło wydarzyć się każdemu z nas, którzy właśnie tam jesteśmy. Taka myśl w tym właśnie momencie jest dla psychiki niezwykle zagrażająca, dlatego należy ją wypchnąć z umysłu. Na nią będzie jeszcze czas, podobnie jak na ulgę. Wypartej myśli nie ma, ale napięcie, stres i niepokój pozostają. Trzeba się skupić na zadaniu, jeżeli ktoś zginął to znaczy, że są być może ranni, szpital ma pełne ręce roboty. Uruchamiane są różne procedury, takie wydarzenie sprawia, że wszyscy mają dużo zajęć a każdy musi sprawnie wykonać zadania, za które jest odpowiedzialny w razie takiej sytuacji. Spotkanie w grupie po zakończonych tego dnia obowiązkach, kiedy już sytuacja została opanowana to moment, kiedy napięcie trzeba zrzucić. Ludzie siadają razem, nie chcą być sami. Potrzebują nie tylko odreagować, dzieje się tak także w służbie mechanizmu zaprzeczania. Paradoksalnie chce się odciąć od tego co się wydarzyło, dlatego właśnie są żarty, są śmiechy, jest „reset”. To nie jest jeszcze czas na żal, pustkę i smutek, które pojawiają się w trakcie przeżywania żałoby. To czas na ochronę nadwyrężonej stresem psychiki, którą w ten sposób chronimy przed dezintegracją. Chcę podkreślić wyraźnie nie ma to nic wspólnego z brakiem szacunku dla osób, które straciły życie lub są ranne, jest to tak naprawdę wyraz cierpienia z powodu ich utraty, lęku przed śmiercią i zranieniem, który każdego może dotyczyć.

Jedną z rzeczy ukazującą zaprzeczanie są reakcje w schronach podczas ostrzeliwania bazy. Gra się np. w karty albo szachy, rozmawia się i żartuje jakby nic się nie działo. Normalka. Nie można inaczej, bo to rzeczywiście jest codzienność, gdyby dopuścić świadomość, że za każdym razem mogę nie wyjść z tego cało, trzeba by było się pakować. Pamiętam rozmowę z jednym z żołnierzy, który opowiedział o tym jak podczas jednej z wcześniejszych zmian kule minęły go o włos – trafiły wszędzie tam, gdzie akurat jego nie było. Powiedział mi, że od tamtego momentu wierzy w swoje szczęście, w to, że nic mu nie będzie. Takich sytuacji miał jeszcze kilka. I ja i on do dziś dobrze wiemy, że jest to wbrew logice i faktom, jest to zaprzeczanie zagrożeniu w czystej postaci. W tamtym momencie na misji było to potrzebne i konieczne, chroniło przed myślą, którą ów kolega wypowiedział, kiedy spotkaliśmy się po jakimś czasie już w Polsce. Powiedział wtedy: „bo wiesz… szczęście się kiedyś kończy”, ale o tym można było pomyśleć dopiero w domu.

Mechanizm zaprzeczania jest mechanizmem niezbędnym by się chronić, stąd czasem biorą się paradoksalne myśli i reakcje. Używamy go nie tylko w trudnych traumatycznych sytuacjach, ale także w codziennym życiu.

„Choroba misjonarza” cz. 2 – dlaczego jeżdżenie na misje jest atrakcyjne

4 Replies

W pierwszym poście pt. „Choroba misjonarza” poruszyłam głównie wątek związany z tym co dzieje się po powrocie, a co może powodować że chce się wrócić na misję. Nie odnosiłam się jednak do tego, dlaczego jeżdżenie na misję jest atrakcyjne. A faktycznie tak jest – wyjazd na misję przynosi korzyści, nie tylko te finansowe, zawodowe, ale także psychologiczne.

Po pierwsze: Dla żołnierza to przede wszystkim sprawdzenie w terenie tego wszystkiego do czego został wyszkolony w kraju, na poligonie. Wyjazd na misję jest więc często potwierdzeniem własnej wartości w zawodzie. Podobnie jak u himalaisty sto wejść na ściankę wspinaczkową znaczy dużo mniej niż wspinanie się na najwyższe szczyty, tak dla żołnierza wyjazd na misję potwierdza jego wartość bojową dużo bardziej niż służba w kraju w czasie pokoju. Jest to mocno związane z ambicją, pragnieniem osiągnięć, chęcią zdobycia określonej pozycji. I trudno się temu dziwić.

Po drugie: Chęć wyjazdu związana jest z możliwością przeżycia jedynego w swoim rodzaju doświadczenia. Wykonywania zadań czy spędzenia czasu w miejscach, do których zwykły śmiertelnik nie ma dostępu. Tam nawet powietrze pachnie inaczej. Dodatkowo doświadczenie bycia na misji uczy dystansu do życia, ponieważ stykasz się z tym jak bardzo jest ono kruche. Wiele spraw i poglądów ulega przewartościowaniu.

Po trzecie: W tamtych warunkach obowiązuje nie tylko maksymalne uproszczenie funkcjonowania na co dzień, ale także w relacjach międzyludzkich. Jeden z komentarzy pod poprzednim tekstem o „chorobie misjonarza” doskonale to opisuje. Dyziek pisze: „Nasze powroty biorą się też z tego, że tam każdy wie co ma robić, nikt nie wymyśla głupot, zawiązują się szczere relacje, szacunek między przełożonymi i podwładnymi, to coś czego brak w kraju”. Nic dodać nic ująć. Uproszczenie o którym mówię to redukcja relacji do bezkonfliktowego działania, wzajemnego zaufania i wspierania siebie. To nie znaczy, że zawsze jest dobrze, jednak nie ma niepotrzebnego rozdmuchiwania konfliktów, drobnostki pozostają w randze drobnostki i tyle.

Po czwarte: Uproszczenie funkcjonowania polega na tym że podstawowe potrzeby, o których zaspokojenie starasz się w kraju na co dzień, tam w ramach obowiązywania pewnego systemu masz zapewnione. Jasne jest kiedy i jakie zadania wykonujesz, komu podlegasz i co masz robić. Jedzenie jest o określonej porze, nikt nie chodzi przecież do sklepu i sam sobie nie gotuje. Podstawowe potrzebne do życia rzeczy są „z klucza” zapewnione i, co może wydawać się dziwne, jest w tym jakaś przewidywalność. Tak być musi, bo wszelkie siły mają zostać wykorzystane na przetrwanie i wykonywanie swojej pracy. Nie ma problemów związanych z wychowaniem dzieci, płaceniem rachunków, podatkami, nie myśli się o przyszłości, bo aktualnie liczy ona maksymalnie sześć miesięcy. Taka perspektywa jest atrakcyjna. Daje sposobność do osunięcia od siebie tego wszystkiego co często szarpie nerwy w kraju.

Podsumujmy zatem zyski wynikające z takiego rodzaju specyficznej służby: zwiększa to poczucie własnej wartości, daje możliwość sprawdzenia i poznania siebie. Mamy możliwość przeżycia i doświadczenia czegoś co niewielu jest dane, co daje nam wstęp do pewnej elity, w której znajdziemy się już na stałe. Następuje uproszczenie relacji i funkcjonowania co również jest zyskiem, a przyjaźnie zawiązane na misji są z reguły trwałe.

Pisząc o zyskach nie zapominam o stratach czy problemach. Kiedy jesteśmy „tam” przez chwile może wydawać się, że liczy się tylko „tu i teraz” ale czas w kraju nie stoi w miejscu. I wszystko co się w tym czasie wydarzyło jest już dla nas stracone. Nic i nikt nie będzie na nas czekać wiecznie, dlatego często relacje z bliskimi wystawione są na szwank.

Nie poruszam nawet tak poważnych spraw jako możliwość utraty zdrowia czy życia, choć świadomość tego często nie powstrzymuje powrotu. Racjonalizując niebezpieczeństwo liczy się na to, że kule ominą inaczej nie można byłoby wyjechać.

W filmie „The Hurt Locker” (polski tytuł „W pułapce wojny”) jest taka scena, kiedy główny bohater po powrocie do USA wysłany do sklepu przez żonę nie jest w stanie zdecydować się co do wyboru płatków do mleka. Stoi bezradnie przed regałem z kilkudziesięcioma opakowaniami. „Tam” decydował jako saper o życiu i śmierci, „tu” trudno mu było zakupić płatki. Czuje się jakby oderwany od tej rzeczywistości i to jest naturalna reakcja. Po powrocie do kraju, podobnie jak po przyjeździe na misje trzeba przejść powtórną aklimatyzację do zastanych warunków. Owa powtórna aklimatyzacja i odreagowanie to niezbędna część powrotu do normalnego funkcjonowania, wydaje się to być dobry wstęp do kolejnego artykułu tym razem na ten właśnie temat.

Wdowy po żołnierzach. Czas przyzwyczaja do bólu

Leave a reply

http://dziendobry.tvn.pl/wideo,2064,n/wdowy-po-zolnierzach-czas-przyzwyczaja-do-bolu,156038.html

To bardzo trudny temat, który został poruszony jedynie w małej części. Wielokrotnie spotykałam się z komentarzami co psycholog może w tak trudnej sytuacji, co mi powie, że wszystko będzie dobrze? Co może poradzić na mój ból? Prawda jest taka, że niewiele można. Zwłaszcza w momencie o którym mowa w materiale, czyli w momencie powiadomienia. Szok i ból jest tak wielki, że świat się zapada. Naszym zadaniem jest jedynie zadbać o bezpieczeństwo tej osoby. Zorganizować to czego ona nie będzie w stanie zorganizować, powiadomić tych najbliższych, którzy mogą się zjawić. Zadaniem psychologa jest porozumieć się z rodziną poszkodowanej, to na nich spoczywać będzie wsparcie i obecność na co dzień i na koniec..naszym zadaniem jest tam być, by zapamiętano, że w przyszłości można się do nas zwrócić.

Żałoba jest procesem, który przebiega w określony sposób. W jej prawidłowym przebiegu najważniejsi są bliscy, nie specjaliści. To oni pomieszczają nasz ból, ważne by trwali nawet wtedy, gdy sami czują się bezradni…Żałoba ma swój czas i musi wybrzmieć.

Żołnierze na misji wojskowej są narażeni nie tylko na ostrzał nieprzyjaciela. Stresujące sytuacje oraz tęsknota za rodziną mają duży wpływ na psychikę wojskowych. O tym, jak radzić sobie w krytycznych momentach, czym jest „stres 90. dnia” i co grozi żołnierzom już po powrocie do domu, mówią Agata Górniak i Izabela Jabłońska, które pracują jako psycholodzy w Afganistanie. Jak pisze por. Renata Radzikowska z sekcji prasowej polskiego kontyngentu, psycholodzy pomagają żołnierzom, stając się ich powiernikami i lekarzami dusz. 
Por. Renata Radzikowska, PKW Afganistan: Co należy do czynników najbardziej obciążających?

Agata Górniak: Klimat i warunki terenowe stwarzają bez wątpienia znaczne obciążenie dla organizmu. Wysoka temperatura, bardzo mała wilgotność powietrza, duże nasłonecznienie i burze piaskowe – to ważna grupa stresorów. Kolejną jest rozłąka z rodziną i oczywiście, pewnego rodzaju izolacja. Środowisko na misji wojskowej jest zamknięte i monotonne. Do tego dochodzi ograniczona oferta kulturalna, zagrożenia związane z ostrzałem i działaniami w terenie.

Izabela Jablońska: Nie bez znaczenia są także trudności związane z obowiązkami służbowymi i konieczność bycia w stałej gotowości do działania. Dodatkowo wymagane jest także opanowanie i przestrzeganie licznych procedur i przepisów, które wynikają ze specyfiki służby. Również ograniczenie swobody osobistej ma wpływ na psychikę żołnierza na misji.

Mówimy o warunkach, które żołnierz spotyka na misji. Ale to, co zostawił w kraju (rodzina, dzieci, problemy), towarzyszy mu także tutaj.
– A.G.: Tęsknota za rodziną to czynnik niezwykle istotny. Kolejną kwestią jest to, że problemy rodzinne i codzienne, które wynikają w trakcie misji, trudno jest rozwiązać nie będąc w kraju. Wiele nerwów i niepokoju rodzi się właśnie z tej bezsilności.

– I.J.: Z drugiej strony, żołnierz będący na misji i wykonujący swoje obowiązki musi być skupiony i skoncentrowany. Nie może „być jednocześnie jedna nogą w Afganistanie a drugą nadal w Polsce”. W związku z tym, bardzo ważnie jest organizowanie spotkań psychologicznych z rodzinami i bliskimi żołnierzy. I to zarówno przed ich wyjazdem, jak i w trakcie trwania misji.

Czego bliscy żołnierzy mogą się dowiedzieć na tego typu spotkaniach?

– I.J.: Żony wojskowych są przygotowywane na to, że czasami, ze względów zupełnie obiektywnych, mogą mieć z małżonkiem ograniczony kontakt. Co więcej, są zmuszone przejąć na swoje barki większość, jeśli nie wszystkie obowiązki domowe. Małżonki, które zostały w kraju, muszą większość decyzji i działań podejmować samodzielnie.

– A.G.: Duża ilość spraw i obowiązków, z którymi się zmagają sprawia, że możemy je nazwać „bohaterkami życia codziennego”. Należy pamiętać także o tym, że stale towarzyszy im strach, lęk i troska o męża.

O jakie sprawy osobiste i rodzinne martwią się najczęściej żołnierze?

– A.G.: Stresującym czynnikiem jest niepokój o członków rodziny, zwłaszcza tych z problemami zdrowotnymi. Kolejnymi są także zdrada i rozerwanie bliskich więzi emocjonalnych, a w dalszej kolejności: zdarzające się komplikacje porodowe, choroby i roztrwonienie zgromadzonych środków finansowych.

Kolejnym typem problemów, z którymi spotykają się żołnierze na misjach wojskowych są problemy służby. Jakiego rodzaju są to trudności?

– I.J: Dodatkowe obciążenie służbowe, liczne zadania oraz stała gotowość do działania w połączeniu z ekstremalnymi warunkami klimatyczno-terenowymi stanowią silną „mieszankę”. Powoduje ona nasilenie się oznak przemęczenia fizycznego i psychicznego. Dlatego tak ważne rolę odgrywa odpowiednia organizacja wypoczynku i możliwość regeneracji sił.

– A.G: Bardzo pomocne jest również omówienie problemów z przełożonymi oraz analiza możliwych rozwiązań. Pozwala to na zrównoważenie emocjonalne żołnierzy. Tego typu nierozwiązane problemy mogą skutkować zaburzeniami wegetatywnymi i reakcjami adaptacyjnymi.

Jest zrozumiałe, że kolejne miesiące pobytu na misji powodują kumulację stresu i obciążeń. Jaka jest dynamika tego procesu?

– I.J: Tak, to prawda. Każda misja ma swoja dynamikę. Początek, pierwszy miesiąc, to zapoznanie się z obowiązkami i wdrożenie. Żołnierz poznaje otoczenie, ustala sobie system dnia. Wszystko jest jeszcze nowe i ciekawe. Drugi miesiąc to postępująca adaptacja. Kolejny, trzeci, jest już kryzysowy.

– A.G: Zgadza się. Męczą nas ci sami ludzie spotykani w tych samych miejscach. Monotonia. Ta sama droga do pracy, na stołówkę. Stałe i dokuczliwe ograniczenie przestrzeni, rozrywek, brak zmian. Wszystko to powoduje nawarstwianie się kryzysu. Wtedy nawet drobnostka urasta do rangi problemu.

Jaki jest sposób na przezwyciężenie tych trudności?

– A.G: Bardzo ważna jest przede wszystkim psychoedukacja. Należy tłumaczyć żołnierzom, jakie są ich reakcje i dlaczego takie są. Istotna jest świadomość, że to, co czują jest naturalne, biorąc pod uwagę specyficzne okoliczności. Jeśli proces jest znany, łatwiej jest nam go zaakceptować. Wtedy można zrozumieć wybuchy gniewu, gwałtowne reakcje, kłótliwość.

– I.J: Co więcej, można ten problem wzajemnie, w żołnierskim gronie „obśmiać”. Można powiedzieć: „O, jesteśmy kłótliwi, drażliwi, to znak że misja na półmetku”.

– A.G: Niezwykle ważna jest aktywność fizyczna. Sport niezmiennie i skutecznie rozładowuje stresy i napięcia. Zarówno psychiczne jak i fizyczne. Co więcej, daję nam pogodę ducha i wzmacnia wiarę we własne siły.

Nie bez znaczenia jest również kontakt z otoczeniem, z kolegami. Wspólne spędzanie czasu jest także bardzo ważne.

– I.J: Zdecydowanie, problemy należy „przegadać”. Musimy pamiętać o tym, że misja przez sześć miesięcy jest nie tylko miejscem naszej pracy, ale również naszego życia, także społecznego i towarzyskiego. To naturalne, że żołnierze muszą się spotkać, porozmawiać, odreagować. Śmiech, gra na gitarze, wspólnie spędzony czas – to wszystko pomaga i dodaje sił.

– A.G: Bardzo ważną rzeczą jest również umiejętność wytyczenia sobie pewnych granic i znalezienia czasu dla samego siebie. Należy dać sobie prawo do prywatności, intymności, do bycia choć przez chwilę sam na sam. Kolejna ważną kwestią jest ustalenie sobie schematu rozkładu własnych zajęć. Taka systematyzacja uporządkowuje czas i przyczynia się do redukcji stresu.

Czy stres tzw. „90. dnia” to najtrudniejszy moment na misji?

– A.G: Nie tylko. Końcowy, szósty miesiąc także jest trudny. Wymaga on uwagi i skupienia. Żołnierze, myśląc już o powrocie i spotkaniu z rodziną, są mniej ostrożni. Wtedy zdarza się więcej wypadków.
– I.J: Z drugiej strony, niektórzy są również nadmiernie ostrożni. Myślą, że jeżeli do tej pory nic się mi nie stało, to teraz, przez ostatnie tygodnie, muszą podwójnie uważać. To także rodzi stres.

Jakiego rodzaju pomoc może zaoferować żołnierzowi psychoprofilaktyk?

– A.G: Specyfika pracy psychologa na misji polega na bezpośrednim kontakcie i przebywaniu z żołnierzami. Jako psycholodzy wychodzimy do żołnierzy, jesteśmy z nimi w stałym kontakcie. Będąc na miejscu, jesteśmy także zakotwiczeni w tym samym środowisku, w tych samych misyjnych warunkach.

– I.J: Znamy ich problemy, spotykamy się w miejscach, gdzie żyją i funkcjonują. W tak specyficznym środowisku żołnierze szukają kontaktu z psychoprofilaktykiem. Nie ma w tym wstydu i jest to całkowicie usprawiedliwione. Zdarza się, że najbliżsi koledzy wiedzą o problemach żołnierza, sami go namawiają do kontaktu, do szukania pomocy i wsparcia.

Jakiego typu działania obejmuje wsparcie psychologiczne, którego udzielacie żołnierzom?

– A.G: Na pewno są to, poza rozmowami indywidualnymi i udzieleniem porad, spotkanie grupowe i integracyjne. Organizujemy zajęcia psychoedukacyjne, szkolenie, pogadanki.

– I.J: Współpracujemy z dowódcami i szefem służby zdrowia. Stosujemy także interwencję kryzysową, odprawy po akcjach z elementami stabilizowania emocji i defusing (rozładowywanie sytuacji – wp.pl). Przed powrotem do kraju mamy również zaplanowane szkolenie ułatwiające ponowną adaptację.

– A.G: Cykl szkoleń ze stresu misji ma duże znaczenie, zwłaszcza dla żołnierzy biorących udział bezpośrednio w sytuacjach związanych z ostrzałem, atakiem, zasadzką. Musimy pamiętać, że zespół objawów pourazowych, postraumatycznych może się utrwalić.

Oznacza to, że po powrocie do Polski żołnierz może w dalszym ciągu odczuwać „stres misji”?

– A.G: Naturalnie. Reakcje stresowe i nerwowe mogą być odroczone. Objawiają się one trudnościami z zaśnięciem, poczuciem izolacji, odrzucenia, odosobnienia i niezrozumienia. Sekwencje i objawy z traumatycznych wydarzeń mogą powrócić.

Jak temu przeciwdziałać?

– I.J: Bardzo ważne są podejmowanie i realizowanie po zdarzeniach kryzysowych procedury psychologiczne. Pierwszym elementem jest wzajemna pomoc koleżeńska tzw. „przegadanie sprawy” w grupie. Rozmowa o tym: „Co się wydarzyło? Co się udało? Co każdy z nas zrobił w danej sytuacji?”. To bardzo pomaga. Potem do pracy przystępuje psycholog.

Jakie są wasze wnioski?

– A.G: Bardzo ważny jest monitoring stanu psychicznego żołnierzy, ich nastrojów i morale. Wtedy staje się możliwa odpowiednio szybka reakcja na negatywne zjawiska. Systematycznie organizowane spotkania i zajęcia oraz wspólne wyjaśnienie problemów są najskuteczniejszym sposobem wpływania na emocje i pozyskiwania wiedzy o problemach nurtujących żołnierzy.

Praca psychologa na misji wojskowej jest, jak widać, trudna i wymagająca. Co daje największą satysfakcję i cieszy najbardziej?

– I.J: To, że możemy pomóc i fakt, że mamy stały kontakt z ludźmi.

– A.G: Można tu spotkać fascynujących ludzi. Mądrych, odpowiedzialnych, poukładanych, z niesamowitymi marzeniami. Nie tylko o nich, ale przede wszystkim od nich można się bardzo wiele nauczyć.

Serdecznie dziękuję za rozmowę.

Pytała por. Renata Radzikowska z Sekcji Informacyjno – Prasowej PKW Afganistan, Ghazni

 

http://konflikty.wp.pl/kat,1020347,page,2,title,Lekarze-dusz-pomagaja-Polakom-na-wojnie,wid,12492744,wiadomosc.html